کد مطلب:314368 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:212
صحن و درهای آن
در گذشته، هنگامی كه از باب قبله می گذشتید، به صحنی كوچك و مربع شكل وارد می شدید كه در شرق آن یك حجره و یك سقاخانه قرار داشت و بر دیوارهای آن اشعاری به زبان فارسی و حدیثی نبوی و در پایان این نوشته، تاریخ 1304 هـ. ق به چشم می خورد. سپس هنگامی كه می خواستید به صحن بزرگ بروید، از سالنی مربع شكل می گذشتید كه در غرب آن مقبره ی مرحوم حاج محمد صادق یكی از متولیان نوسازی حرم و در شرق آن نیز مقبره ی راجه محمد جعفر هندی قرار می گرفت. هنگام احداث خیابانی كه صحن شریف را در برمی گیرد، نصف صحن قبله از قسمت غیر مسقف تا اول سالن پیشگفته از میان رفت و باقی مانده ی این صحن نیز بعدها در گنجینه ی حرم ادغام شد. این محل زمانی مسجد و رواق بود و بعدها در سال 1383 هـ.ق (1963 م) كتابخانه ی ابوالفضل العباس نام گرفت.
مگر در پاره ای موارد، اصولا همه ی كسانی كه به نوسازی حرم مطهر امام حسین علیه السلام پرداختند، حرم حضرت عباس علیه السلام را نیز نوسازی كردند. سید عبدالحسین كلیددار می گوید:
تاریخ بنای صحن و حرم حضرت عباس علیه السلام با تاریخ بنای حرم امام حسین علیه السلام در روزگاران مختلف همپای و همراه است و بیشتر كسانی كه افتخار نوسازی و تزیین در حرم امام حسین علیه السلام به دست آورده اند، به اقداماتی همانند، حرم حضرت عباس علیه السلام نیز توفیق یافته اند.
به هر روی، مساحت صحن جامع حرم حضرت ابوالفضل علیه السلام 9300 متر مربع و مساحت بنای حرم؛ اعم از رواقها و گنبد خانه و ایوان 4370 متر مربع است.
ایوان های صحن بزرگ: صحن بزرگ دارای چهار ایوان وسیع است. سقف
[ صفحه 263]
ایوان ها دارای مقرنس كاری و طاق و قوس های هندسی زیباست و در هر كدام نیز حجره ای وجود دارد كه برای مباحثه یا تدریس علوم دینی از آن استفاده می شده است.
این ایوان ها عبارتند از:
1. ایوان بالا سر؛ این ایوان در غرب صحن قرار دارد و بر بالای آن این كتیبه به چشم می خورد: قال الله تعالی: «بسم الله الرحمن الرحیم، اذا جاء نصرالله و الفتح و رأیت الناس یدخلون فی دین الله أفواجا فسبح بحمد ربك و استغفره انه كان توابا»
خداوند فرموده است: بسم الله الرحمن الرحیم، چون یاری خداوند و گشایش بیاید و مردمان را بینی كه گروه گروه به آیین خدا درآیند خدای خود را ستایش و تسبیح گوی و از او آمرزش بخواه كه او توبه پذیر است (سوره ی نصر) سال 1304 هـ.ق.
«در وسط این ایوان هم كتیبه ای است كه اشعاری به زبان فارسی بر آن نوشته است.
گفتنی است در این ایوان درویش ها در دهه ی محرم مجلس عزاداری برپا می داشتند و ایوان را سیاهپوش می كردند و از دیوارهای آن شمشیرها و كشكول های گوناگونی می آویختند. این گروه را درویش های حرم حضرت عباس علیه السلام می نامیدند، در برابر درویش های دیگری كه در حرم امام حسین علیه السلام بودند.
2. ایوان شرقی؛ این ایوان در ضلع شرقی صحن قرار دارد و باب الرضا (باب العلقمی) در زیر همین ایوان است. در بالای ایوان كتیبه ای است كه سوره ی حمد و تاریخ 1304 هـ.ق بر آن نوشته است. این كتیبه در ماه رمضان 1304 هـ. ق نوشته شده و یكی از كاشیكاران به نام حاج محمد نادر توكلی در همان سال این ایوان را تجدید بنا كرده است.
3. ایوان شمالی؛ در قسمت بالای این ایوان كتیبه ای است كه تاریخ 1304 هـ. بر آن نقشه بسته است.
4. ایوان قبله: این ایوان در مدخل باب القبله است و بر آن كتیبه ای به تاریخ
[ صفحه 264]
1304 هـ.ق و اثر محمد حسین یزدی به چشم می خورد بر بالای این ایوان نیز ساعت زنگدار بزرگی نصب شده است.
این بارگاه شاه جهان حقیقت است
این جا حریم پاك علمدار كربلاست
این آستان قدس شهید ره خداست
این جا حریم حضرت باب الحوائج است
دولت در این مقام و گشایش در این سراست
این جا بود مقام شهیدی كه تا ابد
خاكش حیات بخش و هوایش عبیر زاست
این بارگاه شاه جهان حقیقت است
این جایگاه جلوه ی انوار كبریاست
این خاك مشك بیز كه دارالشفا بود
هر ذره اش به چشم ملایك چو توتیاست
این جاست جایگاه شهیدی كه تا به حشر
دین خدا و پرچم اسلام از او بپاست
این جاست جایگاه امیری كه در كرم
كان سخا و ابر عطا و یم وفاست
این جاست جایگاه علمدار لشكری
كز بهر حق علیه ستمگر به پای خاست
دریا دلی غنوده در این جا كه همچو نوح
در بحر دین به كشتی توحید ناخداست
سقای اهل بیت، حسین علی بود
این تشنه لب كه خاك درش چشمه ی بقاست
[ صفحه 265]
گردد مس وجود تو چون زر در این مقام
این بارگاه خشت وجودش زكیمیاست
آیینه ی تمام نمای حقیقت است
هر دل كه با ولای ابوالفضل آشناست
حاتم كه گشت شهره ی آفاق از سخا
در آستانه ی كرمش كمترین گداست
آن كس كه سر ز فخر بساید بر آسمان
این جا كه می رسد ز ادب قامتش دوتاست
آب فرات تا به ابد شرمگین بود
از تشنه ای كه ساقی و سقای كربلاست
در روز حشر فاطمه گردد شفیع خلق
در دست وی دو دست بود كز بدن جداست
از این مصیبتی كه به آل نبی رسید
تا روز رستخیز به پا پرچم عزاست
امروز هر كه خدمت آل علی كند
فردا شفیع او به صف حشر مرتضاست
بر طبق امر آیت حق «حضرت حكیم»
آن كس كه حكم او به همه شیعیان رواست
شد این ضریح ساخته در شهر اصفهان
شهری كه گر جهان هنر خوانمش سزاست
تاریخ این ضریح «طلایی» چنین سرود
عباس میرجنگ و علمدار نینواست»
[ صفحه 266]
مگر در پاره ای موارد، اصولا همه ی كسانی كه به نوسازی حرم مطهر امام حسین علیه السلام پرداختند، حرم حضرت عباس علیه السلام را نیز نوسازی كردند. سید عبدالحسین كلیددار می گوید:
تاریخ بنای صحن و حرم حضرت عباس علیه السلام با تاریخ بنای حرم امام حسین علیه السلام در روزگاران مختلف همپای و همراه است و بیشتر كسانی كه افتخار نوسازی و تزیین در حرم امام حسین علیه السلام به دست آورده اند، به اقداماتی همانند، حرم حضرت عباس علیه السلام نیز توفیق یافته اند.
به هر روی، مساحت صحن جامع حرم حضرت ابوالفضل علیه السلام 9300 متر مربع و مساحت بنای حرم؛ اعم از رواقها و گنبد خانه و ایوان 4370 متر مربع است.
ایوان های صحن بزرگ: صحن بزرگ دارای چهار ایوان وسیع است. سقف
[ صفحه 263]
ایوان ها دارای مقرنس كاری و طاق و قوس های هندسی زیباست و در هر كدام نیز حجره ای وجود دارد كه برای مباحثه یا تدریس علوم دینی از آن استفاده می شده است.
این ایوان ها عبارتند از:
1. ایوان بالا سر؛ این ایوان در غرب صحن قرار دارد و بر بالای آن این كتیبه به چشم می خورد: قال الله تعالی: «بسم الله الرحمن الرحیم، اذا جاء نصرالله و الفتح و رأیت الناس یدخلون فی دین الله أفواجا فسبح بحمد ربك و استغفره انه كان توابا»
خداوند فرموده است: بسم الله الرحمن الرحیم، چون یاری خداوند و گشایش بیاید و مردمان را بینی كه گروه گروه به آیین خدا درآیند خدای خود را ستایش و تسبیح گوی و از او آمرزش بخواه كه او توبه پذیر است (سوره ی نصر) سال 1304 هـ.ق.
«در وسط این ایوان هم كتیبه ای است كه اشعاری به زبان فارسی بر آن نوشته است.
گفتنی است در این ایوان درویش ها در دهه ی محرم مجلس عزاداری برپا می داشتند و ایوان را سیاهپوش می كردند و از دیوارهای آن شمشیرها و كشكول های گوناگونی می آویختند. این گروه را درویش های حرم حضرت عباس علیه السلام می نامیدند، در برابر درویش های دیگری كه در حرم امام حسین علیه السلام بودند.
2. ایوان شرقی؛ این ایوان در ضلع شرقی صحن قرار دارد و باب الرضا (باب العلقمی) در زیر همین ایوان است. در بالای ایوان كتیبه ای است كه سوره ی حمد و تاریخ 1304 هـ.ق بر آن نوشته است. این كتیبه در ماه رمضان 1304 هـ. ق نوشته شده و یكی از كاشیكاران به نام حاج محمد نادر توكلی در همان سال این ایوان را تجدید بنا كرده است.
3. ایوان شمالی؛ در قسمت بالای این ایوان كتیبه ای است كه تاریخ 1304 هـ. بر آن نقشه بسته است.
4. ایوان قبله: این ایوان در مدخل باب القبله است و بر آن كتیبه ای به تاریخ
[ صفحه 264]
1304 هـ.ق و اثر محمد حسین یزدی به چشم می خورد بر بالای این ایوان نیز ساعت زنگدار بزرگی نصب شده است.
این بارگاه شاه جهان حقیقت است
این جا حریم پاك علمدار كربلاست
این آستان قدس شهید ره خداست
این جا حریم حضرت باب الحوائج است
دولت در این مقام و گشایش در این سراست
این جا بود مقام شهیدی كه تا ابد
خاكش حیات بخش و هوایش عبیر زاست
این بارگاه شاه جهان حقیقت است
این جایگاه جلوه ی انوار كبریاست
این خاك مشك بیز كه دارالشفا بود
هر ذره اش به چشم ملایك چو توتیاست
این جاست جایگاه شهیدی كه تا به حشر
دین خدا و پرچم اسلام از او بپاست
این جاست جایگاه امیری كه در كرم
كان سخا و ابر عطا و یم وفاست
این جاست جایگاه علمدار لشكری
كز بهر حق علیه ستمگر به پای خاست
دریا دلی غنوده در این جا كه همچو نوح
در بحر دین به كشتی توحید ناخداست
سقای اهل بیت، حسین علی بود
این تشنه لب كه خاك درش چشمه ی بقاست
[ صفحه 265]
گردد مس وجود تو چون زر در این مقام
این بارگاه خشت وجودش زكیمیاست
آیینه ی تمام نمای حقیقت است
هر دل كه با ولای ابوالفضل آشناست
حاتم كه گشت شهره ی آفاق از سخا
در آستانه ی كرمش كمترین گداست
آن كس كه سر ز فخر بساید بر آسمان
این جا كه می رسد ز ادب قامتش دوتاست
آب فرات تا به ابد شرمگین بود
از تشنه ای كه ساقی و سقای كربلاست
در روز حشر فاطمه گردد شفیع خلق
در دست وی دو دست بود كز بدن جداست
از این مصیبتی كه به آل نبی رسید
تا روز رستخیز به پا پرچم عزاست
امروز هر كه خدمت آل علی كند
فردا شفیع او به صف حشر مرتضاست
بر طبق امر آیت حق «حضرت حكیم»
آن كس كه حكم او به همه شیعیان رواست
شد این ضریح ساخته در شهر اصفهان
شهری كه گر جهان هنر خوانمش سزاست
تاریخ این ضریح «طلایی» چنین سرود
عباس میرجنگ و علمدار نینواست»
[ صفحه 266]